Adalet İdare Hukuku 1.Ünite Ders Notu

Adalet İdare Hukuku Ders Notu Konu Özeti 1.Ünite

İdare hukukunun konusu devlet idaresidir. Dernek şirket, vakıf gibi özel kesim idareleri idare hukukunun konusu oluşturmaz, kapsamına girmez.

Devletin Fonksiyonları; Yasama yetkisi TBMM.***8217;ne aittir.
Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Bakanlar Kurulu.
Yargı yetkisi bağımsız mahkemelere aittir.

Organik Anlamda İdare;(İdari organlar esas alınarak oluşur.)
Yasama ve yargı organının dışında, başında hükümeti oluşturan(Bakanlar Kurulu)münferit bölümlerin yer aldığı ve devlet tüzel kişiliğini temsil eden merkezi idare ile belirli yörede yaşayan insanların mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan mahalli idareler ile belirli idari hizmetleri görmek üzere teşkilatlanmış kamu tüzel kişilerini kapsar.

Türk İdare Teşkilatı1)Merkezi Yönetim Teşkilatı(Devletin tüzel kişiliği)
a)Merkezi Teşkilat(başkent):Cumhurbaşkanı(Denetleme Kurulu),Başbakan(Bakanlar Kurulu),Bakanlıklar, Merkezdeki Yardımcı Kuruluşlar: Danıştay, Sayıştay, Milli Güvenlik Kurulu, Devlet Planlama Teşkilatı
b)Taşra Teşkilatı:İl(vali),İlçe(kaymakam),Bucak(bucak müdürü)

2)Yerinden Yönetim Teşkilatı(Mahalli İdareler)
a)Yerel Yönetimler İl Özel İdareleri, Belediye Köy
b)Hizmet Yerinde Yönetim: Kamu Kurumları, Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları(odlar,barolar)

YARGI SİSTEMİ
1)ADLİ YARGI: Özel hukuk uyuşmazlıklarını çözer, ceza kanunu uygulanır.

a)Hukuk Mahkemeleri: Sulh hukuk, Asli hukuk, Ticaret ve İş mahkemesi
b)Ceza Mahkemeleri:Sulh ceza, Asliye ceza,Ağır ceza,DGM
Bu mahkemeler ilk derece mahkemesidir. Temyiz merci Yargıtay***8217;dır.

2)İDARİ YARGI:Kişiler ile idare arasındaki idare ve vergi uyuşmazlıklarını çözer.
Vergi Mahkemesi;Kişilerin idare ile olan vergi uyuşmazlıklarını çözer.
İdare Mahkemesi;İdarenin hukuka aykırı olarak yapmış olduğu idari işlem ve eylemlerden doğan davaları görür.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi(AYİM);Kendine tabi ilk derece mahkemesi yoktur.Yüksek mahkemedir.Askeri hizmete ilişkin ve asker kişilerin idare, işlem ve uyuşmazlıklarını görür.

Sayıştay;Genel ve katma bütçeli kuruluşların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlayan mahkemedir.Sayıştay yüksek mahkemedir ancak anayasada sayılmaz.

3)ANAYASA YARGISI: Anayasa mahkemesi yetkilidir.
Görevi;kanunların,K.H.K 8217ların ,T.B.M.M içtüzüğünün anayasaya aykırılığı hakkında iddiaları karara bağlar.

Yüce divan sıfatıyla yüksek dereceli memurları yargılama yetkisine sahiptir.

4)SEÇİM YARGISI seçimlerle ilgili itirazları ve şikayetleri karara bağlayan Yüksek Seçim Kurulunun oluşturduğu bir yargı organıdır.
Seçim yargısı ile il ve ilçe seçim kurullarının kararlarını inceler.
Yüksek Seçim Kurulunun oluşturduğu yargı organıdır.

5)UYUŞMAZLIK YARGISI: Anayasa***8217;nın öngördüğü bir yüksek mahkemedir.
Adli yargı ile idari yargı organlarının görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin karara bağlar.

YÜRÜTME VE İDARE
Yürütmenin içinde bulunan Bakanlar Kurulu ve hükümet yasama ile olan ilişkileri, diğer devletlerle olan ilişkileri hükümetin genel politikasının gösterildiği programların hazırlanması Bakanlar Kurulu***8217;nun siyasi nitelikli işleridir.

Cumhurbaşkanı Türkiye Cumhuriyetinin başıdır. Türk milletinin birliğini temsil eder. Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir ve sağlar, bu nedenle cumhurbaşkanlığı makamı da siyasi niteliktedir.

Bakanlar Kurulu***8217;nun yapmış olduğu salt siyasal nitelikteki işlemlerinin dışında kalan devletin günlük gereksinimlerini karşılamak için yapılan faaliyetler idari fonksiyonu oluşturur, bu işlemler de yürütme içinde saydığımız idare organının tanımını verir.

Bakanlıklar kamu hizmeti görmek üzere teşkilatlanmış birimlerdir. Bakanlar bu birimlerin en yüksek amiri konumundadır ve idari hizmet yaparlar.
Başbakan***8217;ın görevi, idari hizmet yapan bakanlıkların başındaki bakanların görevlerini anayasa ve kanuna uygun biçimde yürütülüp yürütülmediğini gözetmek ve düzenleyici önlemler almak yetkisine sahiptir.
Başbakan bakanların hiyerarşik amiri değildir. Çünkü siyasi niteliği ağır basmaktadır. Altlık-üstlük ilişkisi yoktur.

MAHALLİ İDARELER Bu birimler kanunla kurulur. İl, belediye ve köy halkının müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan kamu tüzel kişileridir. Mahalli idarelerin devlet kamu tüzel kişiliğinin dışında ayrı bir kamu tüzel kişilikleri vardır.

ÖTEKİ KAMU TÜZEL KİŞİLER Tüm ülkede yürütülmesi gereken idari hizmetler devlet tüzel kişiliğinin dışında oluşturulmuş ayrı kamu tüzel kişileri tarafından yerine getirilir,özellikle teknik bilgi,donanım ve özellik gerektiren konularda devlet bu yola gitmiştir.(üniversite, hastane,TRT)

YASAMA FONKSİYONU VE İDARE FONKSİYONU
Yasama fonksiyonu; TBMM tarafından yerine getirilir,yasa koymak,değiştirmek ve kaldırma yetkisine sahiptir. Yasaların genel özelliği genel,soyut,sürekli norm olmalarıdır.
İdari fonksiyon yasama organının koyduğu genel,soyut ve sürekli normları belirli kişi ve durumlara uygular.

Genel,soyut,sürekli norm koymak maddi anlamda yasama fonksiyonudur.
Özel af ilanı,mahkemelerin verdiği ölüm cezalarının infazı gibi normlar,genel norm niteliğinde olmayıp belirli kişi ve durumlara ilişkin normlardır.
İdari fonksiyon içerisindeki birtakım işlemler ise yasama organının yaptığı genel,soyut,sürekli norm niteliğindeki işlemler olabilir bunlar yönetmelik ve tüzüktür. Yasama organı hükümetin siyasal denetimini yaparken meclis işlemleri ,bu faaliyetlerin dışında kalan işlemler yargı organının faaliyetinde dahil değil ise bu faaliyetler yasama organının idari faaliyetleridir.

YARGI VE İDARE
1)Hukuk düzeninin ihlali konusunda iddia,
2)Bu iddianın gerçekliği konusunda tespit,
3)Tespit gerçekleşmişse ihlali yapana bir yaptırım uygulanır.
İdarede zaman zaman yargının yaptığı gibi disiplin cezası verilerek yargı fonksiyonu yerine getirilebilir.
Burada dikkate alınacak ölçüt organik anlamda yargı fonksiyonudur. Eğer ihlali ve tespiti mahkemeler yapıyorsa yargı fonksiyonundan bahsederiz.

İDARİ FONKSİYONUN KONUSU ve AMACI
İdari fonksiyonun konusu devletin yasama ve yargı fonksiyonları ile yürütmenin salt siyasal nitelikteki faaliyetleri olan Bakanlar Kurulu***8217;nun oluşturulması hükümetin siyasal programının hazırlanması gibi işlemlerin dışında kalan toplumun günlük gereksinimlerini karşılamak ve günlük yaşamın devamını sürdürmek için yapılan tüm kamusal iş ve faaliyetler idari fonksiyonun konusudur. İdari fonksiyon,idari makamlarca yerine getirilir. İdare özetle kamu hizmeti yapar.

Yasama organı da zaman zaman idari işlemler yapar. Esasında yasama organının görevi şekli kanun çıkarmak,meclis işlemleri yapmaktır. Yasama organının yapmış olduğu meclis işlemlerinin bir kısmı örneğin bürp ve muhasebe işlemleri bunların düzenlerinin takibi,memurların özlük işlemleri yasama organının idari nitelikteki işlemleridir.

Yargı organı ise kural olarak hukuki uyuşmazlıkları çözer ancak zaman zaman idari nitelikteki işlemleri de mevcuttur. Bunlar mahkeme kalemlerinin işlerinin yürütülmesi ve mahkeme personelinin yönetimi.

Not :Yasama ve yargı zaman zaman idarenin yapmış olduğu idari nitelikteki işlemleri yapabilirken,idare, yasama ve yargının yaptığı işlemleri yapamaz ancak yürütme organı olan Bakanlar Kurulu KHK.çıkararak yasama kurulunun görev alanına giren kanun yapma işine benzer nitelikte işlemler yapabilir.

İDARİ FONKSİYONUN AMACI
İdari fonksiyonun amacı kamu yararıdır. Kamu yararını gerçekleştiren bu hizmetler özel kesimler tarafından ya karlı olmaması sebebiyle veya bu ihtiyaçlar toplumun günlük gereksinimlerinde zorunlu olarak yapılması gereken işlemler olduğu için devlet tarafından özel kesimlere gördürülmezler. Özel kesimlerin amacı kazanç,başarı ve kişisel çıkardır. İdare ise bu kıstaslara değer vermeksizin topluma hizmet sunma ve kamu yararını sağlamak için bu hizmetleri sürekli olarak yapar.

İDARİ FONKSİYONUN ÖZELLİKLERİ
1)İdari fonksiyon,idari işlemler ile yerine getirilir.

2)İdari fonksiyon devletin sahip olduğu üstün ve ayrıcalıklı yetki olan kamu kudreti kullanılarak yerine getirilir.(Kamu gücü)

3)İdari fonksiyon sürekli bir devlet fonksiyonudur.
a)İdari işlem, idarenin yapmış olduğu belirli bir tür kamusal işlemlerdir.
b)Devlet özel kişiler karşısında üstün ve ayrıcalıklı yetkilerini kullanarak gerçekleştireceği idari işlemleri daha rahat biçimde yapabilir. İdare kamu yararını gerçekleştirmek için özel kişilerle eşit konumda değil daha üstün ve ayrıcalıklı yetkilerle donatılmıştır.
c)İdari fonksiyon,sürekli bir devlet fonksiyonudur. İdare bireylerin talebi olmasa dahi doğrudan doğruya yapılan sürekli kamu hizmetini sunmak durumundadır.

Yasama organı ve yargı organı işlemlerini zaman zaman icra ederken,idare bu işlemleri sürekli yapmak durumundadır.

İDARE NE İŞLEMLER YAPAR
1)Bireylerin can ve mal güvenliğini sağlar.
2)Sağlık,eğitim,elektrik,su,doğalgaz gibi tüm kamuyu ilgilendiren hizmetler yapar.
Bireyler davalı ve davacı olmadıkça doğrudan yargı ile ilişkileri söz konusu olmaz,bireyleri etkilemez. Bireylerin yasama ile olan ilişkileri siyasi niteliktedir. Örneğin seçimlere katılmak gibi. Yargı ile olan ilişkiler hukuki niteliktedir.

İDARENİN GÖREVLERİ
Toplumun günlük gereksinimleri ne ise ve kamu yararını gerçekleştirebilmek için yürüttüğü faaliyetler idarenin görevidir.
Toplumun günlük gereksinimlerini belirlemek ve tespit etmek siyaset biliminin yani yönetim biliminin işidir. Bu gereksinimleri belirleyen makam yasama organıdır.

Yasama organı günlük gereksinimleri belirlerken ülkede geçerli olan ekonomik sosyal ve siyasal düzeni dikkate alır. Üç tür devlet yapısı vardır.

1)Liberal Devlet;Liberalizm toplumun dış güvenliğini sağlayan ve yaşama sınırlı şekilde müdahale eden devlet düzenidir. Liberal devlette kamu yararının bireylerin serbest rekabet içerisinde gerçekleşeceğini savunan düzendir.

2)Sosyalist Devlet;Sosyalizm liberal devletin tam tersidir. Devlet bireylere serbest rekabet alanı bırakmamıştır. Bütün işlemleri devlet üstlenip yürütür yani toplumun her yönüne müdahale eden devlet sistemidir.

3)Sosyal Devlet;Liberal devlet ile sosyalist devlet arasında yer alır. Sosyal devletin ortaya çıkış sebebi ,liberal düzende doğan sınıf farklılıklarının,eşitsizliklerinin giderilmesidir.
Yani sosyal devlet bireylerin gerçekleştiremeyeceği toplumun ortak ihtiyaçlarını kendisi yaparken diğer bir takım ihtiyaçlar,hizmetler için özel kesime iş yapma imkanı tanımıştır.

Sosyal Devletin Özellikleri
1)Serbest rekabet içerisinde özel kişilerinde kamu yararımı gerçekleştireceğine inanır.

2)Bazı alanlarda kamu yararını sadece kendisinin gerçekleştireceğine inanır.
T.C. Devlet İdaresinin Görevleri;1)Milli Güvenliğin Korunması;Milli güvenliğin korunmasından ve yurt korunmasından dolayı TBMM.***8217;ne karşı Bakanlar Kurulu sorumludur. En ilkel görevidir.

2)Kolluk Faaliyetleri;Ülkenin iç güvenliğinin sağlanması. İçişleri Bakanlığı***8217;na bağlı jandarma ve polis teşkilatından oluşur.
3)Kamu Hizmeti;
4)Özendirme ve Destekleme Faaliyeti; Bunlar devletin yetişemediği alanlarda bu alanlarda çalışmak isteyen bireylerin desteklenmesidir.
5)İç Düzen Teşvik Faaliyeti; İdari bilimlere personel yetiştirmek, araç gereçleri temin etmek personeli uzmanlaştırmak gibi faaliyetlerdir. Diğer görevler topluma yönelikken, iç düzen faaliyeti kamuya yöneliktir.
6)Planlama; İdarenin yapacağı kamu hizmetlerinde belirli bir sırayı oluşturması ve planlama yapmasıdır. Devlet Planlama Teşkilatı ve MGK.***8217;nin yürüttüğü faaliyetlerdir.

Yürütme ve İdarenin Görevleri
1)Haber alma
2)Olağanüstü hal ve sıkıyönetim ilan etme
3)Silahlı kuvvetlerin personel araç gereç gibi gereksinimlerini karşılama