Ezan Ezan, Müslümanların tevhidî sloganıdır. Ezan, Allah’ın birliğine ve Hz. Muhammed’in elçiliğine şehadet etmektir. Ezan, namaz vaktinin girdiğini ilân etmektir. Şafak sökerken, öğle ve ikindi vakti, akşamın ilk vaktinde hava kararırken bütün İslâm beldelerinde ezan, ruhu okşayan ahengiyle herkese “Namaz vakti girdi” diye ilân etmektedir. Günlük namazlardan önce ezan okunması önemle vurgulanan bir müstehaptır. Ezan şöyle okunur: Dört defa: “Ellahu ekber” İki defa: “Eşhedu en lâ ilâhe illellâh” İki defa: “Eşhedu enne Muhemmeden resûlullâh” İki defa: “Eşhedu enne ‘Eliyyen veliyyullâh” İki defa: “Heyye ‘eles-selâh” İki defa: “Heyye ‘elel-felâh” İki defa: “Heyye ‘elâ heyr-il ‘emel” İki defa: “Ellahu ekber” İki defa: “La ilâhe illellâh.” Anlamı: - Allah nitelendirilemeyecek derecede büyüktür. - Şehadet ederim ki, Allah’tan başka tapılmaya layık bir ilâh yoktur. - Şehadet ederim ki, Hz. Muhammed (saa) Allah tarafından gönderilmiş peygamber ve elçidir. - Şehadet ederim ki, Hz. Ali (as) Allah’ın velisidir. - Namaza koş. - Kurtuluşa koş. - En hayırlı amel olan namaza koş. - Allah nitelendirilemeyecek derecede büyüktür. - Allah’tan başka ibadete layık bir ilâh yoktur. İkamet Ezandan sonra, namaza başlamadan önce ikâmetin okunması da önemle vurgulanan bir müstehaptır. İkâmet şöyle okunur: İki defa: “Ellahu ekber” İki defa: “Eşhedu en la ilâhe illellâh” İki defa: “Eşhedu enne Muhemmeden resûlullah” İki defa: “Eşhedu enne ‘Eliyyen veliyyullâh” İki defa: “Heyye ‘eles-selâh” İki defa: “Heyye ‘elel-felâh” İki defa: “Heyye ‘elâ heyr-il ‘emel” İki defa: “Ked kâmet-is selâh” İki defa: “Ellahu ekber” Bir defa: “La ilâhe illellâh.” Anlamı: - Allah nitelendirilemeyecek derecede büyüktür. - Şehadet ederim ki, Allah’tan başka tapılmaya layık bir ilâh yoktur. - Şehadet ederim ki, Hz. Muhammed (saa) Allah tarafından gönderilmiş peygamber ve elçidir. - Şehadet ederim ki, Hz. Ali (as) Allah’ın velisidir. - Namaza koş. - Kurtuluşa koş. - En hayırlı amel olan namaza koş. - Namaz başlamak üzeredir. - Allah nitelendirilemeyecek derecede büyüktür. - Allah’tan başka ibadete layık bir ilâh yoktur Birinci Rekat Namazın birinci rekâtı şunlardan ibarettir: 1- Tekbiret-ul İhram (iftitah tekbiri, yani namaza başlarken “Ellah-u Ekber” demek). 2- Kıraat (Fatiha ve herhangi bir sureyi tam olarak okumak). 3- Rükû ve zikri. 4- İki secde ve zikri. Tekbiret-ül İhram Namaza, “Ellah-u Ekber” söylenerek başlanır. Namaza başlarken “Ellah-u Ekber” söylemek, Allah’tan başka her şeyden koparak Allah’a yönelmek anlamındadır. “Allah-u Ekber”, Allah’ın yüce olduğunu ilân etmek ve Allah dışındaki diğer bütün yalancı güçlerden uzak durmak demektir. Bu tekbirle namaza girilir ve bazı işleri yapmak insana haram olur.
Namaza başlarken hangi namazı kıldığımızın, örneğin öğle namazı mı, ikindi namazı mı kıldığımızın farkında olmamız gerekir ve onu sadece yüce Allah’’ın emrini yerine getirmek amacıyla kılmalıyız. İşte namazın asıl parçalarından sayılan bu amele “niyet” denir. Niyet ettikten sonra daha sonra açıklanacak olan namazı bozan şeylerden sakınmak gerekir. Tekbir getirirken elleri kulak hizasına kadar kaldırmak müstehaptır. Kıraat “Allah-u Ekber” söylenerek namaza başlandıktan sonra ilk önce Fatiha suresi okunur: Fatiha Sûresi Bismillahirrahmanirrahîm - Elhemdu lillâhi rabb-il ‘âlemîn - Er-rahman-ir rahîm - Mâliki yevm-id dîn - İyyâke ne‘’budu ve iyyâke neste‘în - İhdines-sirât-el mustakîm - Siratellezîne en’‘emte ‘aleyhim - Ğayr-il meğzûbi ‘eleyhim velezzâllîn. Anlamı: - Dünyada mümin ve kâfire, ahirette ise yalnızca mümine merhamet eden Allah’ın adıyla başlıyorum. - Övgü, alemlerin Rabbi Allah’a mahsustur. - Allah, dünyada mümin ve kâfire, ahirette ise yalnızca mümine merhamet eder. - Allah cezâ ve mükâfat günü olan kıyametin sahibi ve sultanıdır. - Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz. - Bizi doğru yola hidayet et. - Nimet verdiğin kimselerin yoluna; (onlar) ki ne kendilerine gazap edilmiştir ve ne de sapmışlardır. İhlas Sûresi Fatiha suresi okunduktan sonra Kur’an-ı Kerim’in herhangi bir suresi tam olarak okunmalıdır. Örneğin, İhlas suresi okunabilir: Bismillahirrahmanirrahîm - Kul huvallahu ehed - Allah-us Samed - Lem yelid ve lem yûled - Ve lem yekun lehu kufuven ehed. Anlamı: - Dünyada mümin ve kâfire, ahirette ise yalnızca mümine merhamet eden Allah’ın adıyla başlıyorum. - Ey Muhammed! De ki: O Allah tektir. - Allah’ın hiçbir şeye ihtiyacı yoktur, her şey O’na muhtaçtır. - O doğurmamıştır ve doğmamıştır. - Yaratıklarından hiçbir kimse O’nun dengi değildir.
Kıraatle İlgili Birkaç Hüküm 1- Erkekler sabah, akşam ve yatsı namazlarında, birinci ve ikinci rekâtta Fatiha ve sureyi sesli, öğle ve ikindi namazında ise sessiz okumalıdırlar. Ama kadınlar sesli kılınması gereken yerleri sessiz okuyabilirler.
(Kıraat Halinde) 2- Namazın birinci ve ikinci rekâtında Fatiha suresi ve peşinden herhangi bir sure tam olarak okunmalıdır. Üçüncü ve dördüncü rekâtta ise Fatiha suresi okunabileceği gibi tesbihat-ı erbaa da okunabilir. 3- Namazda kasıtlı olarak sesli okunması gereken yerleri sessiz ve sessiz okunması gereken yerleri sesli okumak câiz değildir. Ancak yanlışlıkla okunursa, sakıncası yoktur.
4- Tesbihat-ı erbaa ve tesbihat-ı erbaa’nın yerine okunan ve yine ihtiyat namazında okunan Fatiha suresi sessiz okunmalıdır. 5- Sessiz okunması gereken namazlarda birinci ve ikinci rekâtta “besmele”yi sesli okumak müstehaptır. Rükû Kıraattan sonra insanın, elleri diz kapaklarına değecek kadar eğilmesi ve en az bir defa: “Subhane rebbiyel ‘ezîmi ve bi-hemdih”[1] Veya en az üç defa “Subhanellah”[2] demesi gerekir.
Rükûyla İlgili Birkaç Hüküm 1- Rükû zikri okunurken beden hareketsiz olmalı. 2- Namazın her rekâtında sadece bir rükû yapılır. 3- Kadınların rükûda ellerini dizlerden yukarı koyması ve dizleri geri çekmemesi müstehaptır.
(Rüku zikri okunurken) [1]- Yüce Rabb’im her türlü eksiklikten münezzehtir ve O’na hamd ederim. [2]- Allah münezzehtir. Secde Daha sonra rükûdan tamamen doğrularak secdeye gidilir ve bedenin yedi organı (alın, iki elin içi, iki diz kapakları, iki ayağın baş parmakları) yere bırakılarak en az bir defa: “Subhane rebbiyel e‘’lâ ve bi-hemdih”[1] Veya en az üç defa “Subhanellah”[2] denir. İkinci secdenin bitişiyle namazın birinci rekâtı da bitmiş olur. Secdeyle İlgili Birkaç Hüküm 1- Namazın her rekatında iki secde yapılır. 2- Birinci secdeden sonra tam olarak oturulur ve sonra ikinci secdeye gidilir. 3- Secde edilen yerle ayakların bırakıldığı yer bir hizada olmalıdır. Ancak biri diğerinden dört bitişik parmağı geçmeyecek miktarda yüksek veya alçak olursa, sakıncası yoktur. 4- Secde hâlinde vücut istikrar bulmalıdır. Üzerine Secde Edilen Şeyin Şartları 1- Üzerine secde edilen şey; toprak, taş, çakıl gibi yer denebilecek veya yerden üreyip de yenilmeyecek ve giyilmeyecek bitkilerden olmalıdır. 2- Üzerine secde edilen şey pâk olmalıdır. 3- Üzerine secde edilen şey sabit olmalıdır. Secdeyle İlgili Birkaç Nokta 1- Genellikle Caferiler arasında yaygın olan namaz mühürü, gerçekte namaz kılan kişinin namaz kılarken alnını bırakmak için yanında taşıdığı temiz topraktır. 2- Namazda secdeye giderken başı, İmam Hüseyin’in (ona selâm olsun) mezarının türbetine bırakmak daha iyidir. 3- Allah’tan başkası için secde yapmak haramdır. Çünkü secde insanın ibadet ve kulluk hâlidir; ibadet ve kulluk ise sadece Allah’a yapılır.
(Secde zikri okunurken) [1]- Her şeyden yüce olan Rabbim münezzehtir ve O’na hamd ederim. [2]- Allah münezzehtir. İkinci Rekat Birinci rekât bittikten sonra namazın şekli bozulmadan veya namaz amellerine ara verilmeden ayağa kalkılır ve tekrar birinci rekâtta olduğu gibi Fatiha sûresi ve Kur’an surelerinden herhangi biri tam olarak okunur. Kunut Günlük namazların ikinci rekatında Fatiha ve Kur’an surelerinden herhangi biri tam olarak okunduktan sonra rükûya gidilmeden önce ellerin yüz hizasına kaldırılması, avuçların göğe doğru açılarak yanyana tutulup dua edilmesi müstehaptır; bu amelin adına “kunut” denir. Kunutta baş parmak dışındaki parmakların birbirine bitiştirilmesi ve avuçların içine bakılması müstehaptır. Kunutta şu dua okunabilir: - Rebbenâ âtina fid-dunya heseneten ve fil-ahireti heseneten – ve kinâ ‘ezâb-en nâr.[Bakara suresi, 201.ayet] Anlamı: “Rabbimiz dünyada da iyilik ve güzellik ver bize, ahirette de iyilik ve güzellik ver ve bizi ateşin azabından koru.” Cuma namazında iki kunut okunması müstehaptır. Bu kunutların birisi namazın birinci rekâtında rükûdan önce, diğeri ise namazın ikinci rekâtında rükûdan sonra okunur. Resulullah (s.a.a) buyuruyor ki: “Namazının kunutu uzun olan kişinin kıyamette hesaba çekilişi kolay olur.”[Bihar-ul Envar, c.82, s.199.] Kunuttan sonra birinci rekâtta olduğu gibi rükû ve secde yapılır.
Kunutla İlgili Birkaç Hüküm 1- Cemaat namazı dışında kunutu yüksek sesle okumak müstehaptır. 2- Kunut unutularak okunmaz ve rûkuda farkına varılırsa, rûkudan sonra okunabilir. 3- Kunutta okunan duanın Arapça olması gerekmez; herhangi bir dille okunabilir.
(Kunut okunurken) Teşehhüt Namazın ikinci ve son rek’atında iki secdeden sonra kıbleye doğru oturularak teşehhüt okunur: - Eşhedu en lâ ilâhe illellâhu vehdehu lâ şerîke leh - Ve eşhedu enne Muhemmeden ‘ebduhu ve resûluh - Ellahumme selli ‘ela Muhemmedin ve âl-i Muhemmed Anlamı: - Şehadet ederim ki, Allah’tan başka kulluğa layık bir ilâh yoktur. O, tektir ve ortağı yoktur. - Şehadet ederim ki, Hz. Muhammed (Allah ona ve Ehlibeyti’ne rahmet etsin) O’nun kulu ve elçisidir. - Allah’ım! Hz. Muhammed ve Ehlibeyti’ne rahmet et. Teşehhütten sonra namazın ikinci rekâtı da biter. Eğer sabah namazı gibi iki rekât olan bir namaz kılınıyorsa, teşehhütten sonra selâm verilerek namaz bitirilir.
(Teşehhüt okunurken) Selam Namazın son rekatında teşehhütten sonra selâm verilir. Selâm şöyle okunur: - Es-selâmu ‘eleyke eyyuhen-nebiyyu ve rehme-tullâhi ve berekâtuh - Es-selâmu ‘eleynâ ve ‘elâ ‘ibâdillâh-is sâlihîn - Es-selâmu ‘eleykum ve rehmetullâhi ve berekâtuh. Anlamı: - Selâm olsun sana ey Allah’ın peygamberi; Allah’ın rahmet ve bereketi senin üzerine olsun. - Selâm olsun bize ve Allah’ın iyi kullarına. - Allah’ın selâmı, rahmeti ve bereketleri siz müminlerin üzerine olsun. Üçüncü Rekat (Tesbihatı Erbaa) Eğer akşam namazı gibi üç rekât olan bir namaz kılınıyorsa, ikinci rekâtta teşehhüt okunduktan sonra selâm verilmeksizin üçüncü rekât için ayağa kalkılır. Namazın üçüncü rekâtı da ikinci rekât gibidir. Ancak üçüncü rekâtta bir sure ve kunut okunmaz; sadece bir defa Fatiha suresi veya üç defa tesbihat-ı erbaa zikri okunur. Sonra rükûya gidilir. Daha sonra secde yapılır. İki secdeden sonra oturulur teşehhüt ve selâm okunur ve böylece namaz bitmiş olur. Tesbihat-ı Erbaa Namazın üçüncü rekatında rükûya gidilmeden önce bir defa Fatiha suresi veya üç defa tesbihat-ı erbaa okunmalıdır. Tesbihat-ı erbaa şöyledir: - Subhanellahi - Velhemdu lillahi - Vela ilâhe illellahu - Vellahu ekber Anlamı: - Yüce Allah pâk ve münezzehtir. - Bütün övgüler O’na mahsustur. - Allah’tan başka kulluğa layık ilâh yoktur. - O vasfedenlerin vasfından yücedir. Dördüncü Rekât Eğer yatsı namazı gibi dört rekât olan bir namaz (öğle ve ikindi namazı) kılınıyorsa, üçüncü rekâtın iki secdesinden sonra teşehhüt ve selâm okunmadan dördüncü rekât için ayağa kalkılır. Üçüncü rekatta olduğu gibi Fatiha suresi veya üç defa tesbihat-ı erbaa okunduktan sonra rükû ve iki secde yapılır ve iki secdeden sonra oturularak teşehhüt ve selâm okunur ve böylece namaz bitmiş olur. Hatırlatma 1- Namaz “Ellah-u Ekber”le başlar “selâm”la biter. 2- “Kunut” müstehap bir ameldir ve günlük namazların ikinci rekâtında Fatiha ve bir sure okunduktan sonra yapılır. 3- “Teşehhüt” namazın ikinci rekâtında ve son rekatında iki secdeden sonra okunur. 4- “Selâm” namazın bitişi olduğundan sadece namazın son rekâtında okunur.
Kısacası İki rekâtlık namazda sırasıyla şunlar yapılır: 1- Niyet ve Tekbiret-ul ihram. 2- Kıraat (Fatiha suresi ve herhangi bir sureyi tam olarak okumak). 3- Rükû ve zikri. 4- Kıyam (rükûdan doğrulmak). 5- İki secde ve zikirleri. 6- Kıraat. 7- Kunut okumak. 8- Rükû ve zikri. 9- İki secde ve zikirleri. 10- Teşehhüt. 11- Selam. Üç rekâtlık namaz da şöyle kılınır: İki rekâtlık namazda yapılan şeyler yerine getirilir. Ancak teşehhütten sonra selâm okunmadan ayağa kalkılır ve devamında şöyle yapılır: 1- Tesbihat-ı erbaa. 2- Rükû ve zikri. 3- İki secde ve zikirleri. 4- Teşehhüt. 5- Selam. Dört rekâtlık namaz ise şöyle kılınır: Üç rekâtlık namazda yapılan şeyler yerine getirilir. Ancak teşehhütten sonra selâm okunmadan ayağa kalkılır ve devamında şöyle yapılır: 1- Tesbihat-ı erbaa. 2- Rükû ve zikri. 3- İki secde ve zikri. 4- Teşehhüt. 5- Selam.
